در نظام مالیاتی جمهوری اسلامی ایران، یکی از مهم‌ترین پایه‌های مالیاتی، مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی است که تحت عنوان مالیات عملکرد اشخاص حقیقی شناخته می‌شود. این نوع مالیات، بخش قابل‌توجهی از درآمدهای مالیاتی کشور را تشکیل می‌دهد و متولی اصلی آن، سازمان امور مالیاتی کشور است. در ادامه به تمامی جنبه‌های مرتبط با مالیات عملکرد اشخاص حقیقی پرداخته می‌شود؛ از تعریف و طبقه‌بندی مودیان گرفته تا نحوه محاسبه مالیات، معافیت‌ها، جرائم، تکالیف قانونی، مراحل ارسال اظهارنامه و نکات کلیدی برای جلوگیری از بروز اختلاف با ممیزین مالیاتی. برای مشاوره امور مالیاتی فقط با صدر حساب در تماس باشید.
مالیات عملکرد اشخاص حقیقی
مالیات عملکرد اشخاص حقیقی، مالیاتی است که بر درآمد سالانه حاصل از فعالیت‌های اقتصادی اشخاص غیرحقوقی (غیربازرگانی شرکت‌محور) وضع می‌شود. اشخاص حقیقی موظف‌اند نسبت به درآمد خالص حاصل از فعالیت‌های شغلی خود، اظهارنامه مالیاتی تنظیم و در موعد مقرر به سازمان امور مالیاتی ارسال نمایند.
چه اشخاصی مشمول مالیات عملکرد هستند؟
مطابق ماده ۱ قانون مالیات‌های مستقیم، کلیه اشخاص حقیقی که به فعالیت اقتصادی مشغول‌اند، مشمول مالیات عملکرد می‌شوند. این افراد می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- صاحبان مشاغل و کسب‌وکارهای صنفی (فروشگاه‌ها، کارگاه‌ها، رستوران‌ها و…)
- ارائه‌دهندگان خدمات (پزشکان، مشاوران، وکلا، طراحان، آرایشگران، تعمیرکاران و…)
- فریلنسرها و شاغلان در حوزه‌های دیجیتال (برنامه‌نویسان، طراحان وب، تولیدکنندگان محتوا و…)
- فعالان حوزه حمل‌ونقل، ساخت‌وساز، آموزش‌های خصوصی و غیره
طبقه‌بندی مودیان مشاغل
بر اساس آیین‌نامه اجرایی ماده ۹۵ قانون مالیات‌های مستقیم، اشخاص حقیقی فعال در بخش مشاغل به سه گروه تقسیم می‌شوند:
گروه اول
مودیانی با حجم بالای فعالیت اقتصادی که مشمول نگهداری دفاتر قانونی روزنامه، کل هستند. معمولاً کلیه اشخاص حقیقی و صاحبان مشاغلی که درآمد ابرازی آن‌ها طبق اظهارنامه 2سال گذشته عملکرد بیشتر از مبلغ 30 میلیارد تومان باشد شامل گروه اول هستند.
گروه دوم
افرادی که درآمد آن‌ها مانند فروش کالا یا عرضه خدمات بر اساس اظهارنامه مالیاتی 2 سال قبل، بین 10 تا 30 میلیارد تومان باشد در گروه دوم مشاغل مالیاتی قرار میگیرند . این دسته از مودیان الزامی به ارائه دفاتر رسمی ندارند اما باید اسناد و مدارک شفاف و منظم داشته باشند.
گروه سوم
شامل صاحبان مشاغل با فروش یا درآمد کمتر از 10 میلیارد تومان در سال است. این گروه ساده‌ترین روش محاسبه مالیات را دارد و معمولاً اظهارنامه آن‌ها به صورت خوداظهاری تبصره ماده100 بررسی می‌شود.
مالیات عملکرد اشخاص حقیقی به چه افرادی تعلق میگیرد
اظهارنامه مالیاتی چیست و چگونه ارسال می‌شود؟
اظهارنامه مالیاتی، سندی است که مودی در آن اطلاعات درآمد، هزینه‌ها، سود و زیان و سایر اطلاعات مالی خود را وارد می‌کند و هر سال تا پایان خردادماه از طریق سامانه سازمان امور مالیاتی ارسال می‌نماید.
نکات مهم در تنظیم اظهارنامه:
- انتخاب صحیح گروه شغلی و نوع فعالیت
- ثبت دقیق درآمد و هزینه‌ها
- بارگذاری مدارک لازم (در صورت نیاز)
- توجه به کد رهگیری پس از ارسال
برای اینکه با مشکل مواجه نشوید با یک شرکت مالیاتی مانند صدر حساب مشورت 09131256388 کنید.
جرائم عدم تسلیم یا تأخیر در ارائه اظهارنامه
در صورت عدم ارسال اظهارنامه یا تأخیر در آن، جرائم زیر شامل حال مودی خواهد شد:
- جریمه عدم تسلیم اظهارنامه: معادل ۳۰٪ مالیات متعلقه مستند به ماده 192 ق.م.م (غیرقابل بخشش)
- جریمه دیرکرد پرداخت: معادل 10% مالیات پرداخت نشده در موعد مقرر و 5/2% مالیات به ازای هر ماه نسبت به مدت تأخیر از سررسید پرداخت طبق ماده 19 ق.م.م
- عدم برخورداری از معافیت‌های مالیاتی
معافیت‌های مالیاتی اشخاص حقیقی
برخی از اشخاص حقیقی یا درآمدهای خاص از پرداخت مالیات معاف هستند، به شرط آن‌که در موعد مقرر اظهارنامه خود را ارائه دهند. نمونه‌هایی از معافیت‌ها:
- درآمد سالانه تا سقف تعیین‌شده (حدود 100 میلیون تومان در سال ۱۴۰۳ در صورت عدم استفاده از سامانه مودیان و در صورت استفاده از سامانه مودیان و ارسال صورتحساب در سامانه، این معافیت به مبلغ 144 میلیون تومان افزایش خواهد یافت)
- برخی مشاغل مناطق محروم
- درآمد ناشی از فعاليت های کشاورزی و دام پروری( ماده ٨١ ق م م )
- درآمد دفاتر گردشگری و زیارتی دارای مجوز از مراجع قانونی ذی‌ربط که از محل جذب گردشگران خارجی یا اعزام زائر به عربستان، عراق و سوریه
- فعالیت‌های انتشاراتی و مطبوعاتی و قرآنی (دارای مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و دستگاههای ذی‌ربط) ، فرهنگی و هنری دارای مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (بند ل ماده ١٣٩ ق م م)
- صددرصد (100%) درآمد حاصل از صادرات خدمات و کالاهای غیرنفتی و محصولات بخش کشاورزی (ماده 140 ق م م )
- درآمد کارگاه های فرش دست باف و صنايع دستی (ماده ١۴٢ ق م م )
- درآمد مدارس و مراکز آموزشی غير انتفاعی (ماده 134 ق م م )
- ساير درآمدهای معاف
تفاوت مالیات عملکرد با مالیات ارزش افزوده
- مالیات عملکرد: بر اساس سود خالص سالانه اخذ می‌شود (مالیات بر درآمد)
- مالیات ارزش افزوده: بر اساس ارزش کالا/خدمت فروخته‌شده محاسبه می‌شود (مالیات بر مصرف)
این دو نوع مالیات کاملاً جداگانه‌اند و بعضی از مشاغل ممکن است مشمول هر دو باشند.
حسابرسی و رسیدگی به اظهارنامه‌ها
سازمان امور مالیاتی پس از بررسی اولیه اظهارنامه‌ها، در صورت نیاز اقدام به حسابرسی می‌نماید. چنانچه دفاتر و مستندات به‌درستی نگهداری نشده باشند یا تفاوت زیادی میان ارقام اظهارشده و واقعیت مشاهده شود، ممیز مالیاتی اقدام به تعیین درآمد به‌صورت علی‌الراس یا استفاده از روش‌های تخمینی خواهد کرد.
نکات کلیدی و توصیه‌های کاربردی
- دفاتر و اسناد را دقیق و منظم نگهداری کنید حتی اگر در گروه سوم هستید. این کار ریسک اختلاف با ممیز را کاهش می‌دهد.
- در صورت افزایش ناگهانی درآمد یا فروش، حتماً موضوع را با مشاور مالیاتی در میان بگذارید.
- اظهارنامه را صرفاً به صورت آنلاین و در موعد مقرر ارسال نمایید.
- در صورت دریافت برگ تشخیص یا برگ مطالبه، حتماً در مهلت مقرر اعتراض کنید.
جمع‌بندی
مالیات عملکرد اشخاص حقیقی یکی از مهم‌ترین مسئولیت‌های مالی هر فردی‌ست که فعالیت اقتصادی انجام می‌دهد. آشنایی با قوانین، تکالیف، معافیت‌ها و جرایم این حوزه می‌تواند از بروز مشکلات مالیاتی در آینده جلوگیری کند. تنظیم صحیح اظهارنامه، شفافیت مالی و مشاوره با متخصصان امور مالیاتی، مهم‌ترین گام‌ها برای مدیریت درست مالیات عملکرد هستند. *برای مشاوره امور مالیاتی فقط با صدر حساب در تماس باشید.
