در نظام مالیاتی ایران، معافیت مالیاتی به‌عنوان یکی از ابزارهای قانونی برای حمایت از گروه‌های خاص، مشاغل حساس، صنایع اولویت‌دار و نهادهای عمومی، نقش بسیار مهمی در مسیر توسعه اقتصادی ایفا می‌کند. شناخت دقیق انواع معافیت‌های مالیاتی برای اشخاص حقیقی و حقوقی، نه تنها به صرفه‌جویی مالی کمک می‌کند بلکه در تنظیم دقیق‌تر دفاتر مالی و جلوگیری از جرائم مالیاتی نقش اساسی دارد. در ادامه با انواع معافیت‌ مالیاتی آشنا می‌شوید؛ از معافیت مشاغل کوچک گرفته تا شرکت‌های دانش‌بنیان، مناطق کمتر توسعه‌یافته، صادراتی‌ها، فرهنگی‌ها و حتی خیریه‌ها.

معافیت مالیاتی

معافیت مالیاتی یعنی معاف شدن کل یا بخشی از درآمد یک شخص (حقیقی یا حقوقی) از پرداخت مالیات طبق قانون. این معافیت‌ها معمولاً با هدف حمایت از برخی فعالیت‌های اقتصادی یا اجتماعی، سیاست‌گذاری‌های خاص، یا تشویق به سرمایه‌گذاری در مناطق مشخص اعمال می‌شوند.

تفاوت معافیت مالیاتی برای اشخاص حقیقی و حقوقی

* اشخاص حقیقی معمولاً افراد حقیقی فعال در کسب‌وکارهای کوچک، صنوف، حرفه‌ها و خدمات هستند.

* اشخاص حقوقی شامل شرکت‌ها، موسسات، سازمان‌ها و نهادهای قانونی ثبت‌شده می‌شوند.

معافیت های مالیاتی هرکدام از این دو گروه ممکن است در چندمورد باهم مشترک باشند مثل معافیت تیصره7 ماده 105 جهت اشخاص حقوقی و تبصره ماده 131 جهت اشخاص حقیقی ⁽¹⁾ و در مواردی نیز معافیت‌های متفاوتی نسبت بهم دارند یا شرایط ویژه‌ای برای بهره‌مندی از معافیت‌ها داشته باشند.

^(1)- تبصره 7 ماده 105 و تبصره ماده 131 :
به ازای هر ده درصد (10) مازاد بر چهل درصد (40%)  افزایش درآمد ابرازی مشمول مالیات اشخاص موضوع این ماده  نسبت به درآمد ابرازی مشمول مالیات سال گذشته آنها یک واحد  درصد و حداکثر تا پنج واحد درصد از نرخهای مذکور کاسته  میشود شرط برخورداری از این تخفیف تسویه بدهی مالیاتی سال  قبل و ارائه اظهارنامه مالیاتی مربوط به سال جاری در مهلت اعلام  شده از سوی سازمان امور مالیاتی است.

قانون بودجه سال 1404 كل كشور

تبصره -1 عوارض و مالیات

د – در تبصره (7) ماده (105) … قانون  مالیاتهای مستقیم اصلاحی مصوب1394٫04٫31

بعد از عبارت «ده  درصد (10%) عبارت مازاد بر سی و  پنج درصد (35) اضافه میشود.  معافیت ناظر به مواد مذکور صرفاً  نسبت به درآمد مشمول مالیات ابرازی  برای عملکرد سالهای 1403 و 1404   است

معافیت‌های مالیاتی برای اشخاص حقیقی

اشخاص حقیقی، از جمله صاحبان مشاغل، پزشکان، وکلا، مهندسین، کسب‌وکارهای آنلاین، مغازه‌داران و فعالان خدماتی، بسته به نوع فعالیت خود می‌توانند از برخی معافیت‌ها بهره‌مند شوند:

• معافیت مالیاتی ماده ۸۴ قانون مالیات‌های مستقیم

طبق این ماده، سالانه بخشی از درآمد اشخاص حقیقی که حقوق دریافت میکنند از پرداخت مالیات معاف است. عدد این معافیت هر سال توسط دولت مشخص می‌شود و برای سال‌های اخیر حدود حداقل حقوق سالانه یک کارمند بوده است.

• معافیت مالیاتی مشاغل کوچک

برخی مشاغل کم‌ درآمد یا کسب‌وکارهای نوپا در صورتی‌که درآمدشان زیر سقف مشخصی باشد مالیات پرداختی آنها صفر میشود به عبارتی درآمد سالانه مشمول ماليات مشاغل كه اظهارنامه مالياتي خود را در موعد مقرر تسليم كرده اند طبق مقررات ماده 101 ق م م تا میزان معافیت مشخص شده از پرداخت مالیات معاف و مازاد آن با نرخ های ماده 131این قانون مشمول مالیات خواهد بود

• معافیت مالیاتی پزشکان و متخصصین

پزشکان، داروسازان و دندان‌پزشکان در صورتی که در مناطق محروم خدمت کنند، می‌توانند از معافیت‌های قابل توجهی استفاده کنند.

• معافیت مالیاتی کسب‌وکارهای اینترنتی

بر اساس ماده ۶ آیین‌نامه حمایت از سکوها و کسب و کارهای اقتصاد دیجیتال معافیت های مالیاتی شامل موارد زیر می‌شود:

• معافیت از تسلیم اظهارنامه و نگهداری اسناد برای درآمد حاصل از فروش کالا یا خدمات در پلتفرم‌های داخلی
• تعیین مالیات مقطوع با رویکرد رشد کسب‌وکار
• محاسبه هزینه‌های توسعه کسب‌وکار به‌عنوان هزینه‌های قابل قبول مالیاتی

 معافیت‌های مالیاتی برای اشخاص حقوقی

• معافیت مالیاتی شرکت‌های دانش‌بنیان

بر اساس قانون حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان، این شرکت‌ها تا ۱۵ سال از پرداخت مالیات بر درآمد معاف هستند، مشروط بر اینکه فعالیت‌های آن‌ها در حوزه فناوری و نوآوری باشد و در لیست رسمی معاونت علمی ریاست جمهوری ثبت شده باشند.

• معافیت مالیاتی شرکت‌های صادرکننده کالا و خدمات

درآمد حاصل از صادرات کالاهای تولید داخل، از مالیات معاف است. البته این معافیت شامل کالاهایی که صرفاً صادر شده و دوباره وارد کشور می‌شوند نمی‌شود.

• معافیت مالیاتی موسسات خیریه و نهادهای عام‌المنفعه

درآمد موسسات خیریه‌ای که در امور فرهنگی، آموزشی، درمانی یا خدمات اجتماعی فعالیت دارند، در صورتی که در دفاتر رسمی خود ثبت شده باشد، از مالیات معاف است.

• معافیت مالیاتی مناطق آزاد تجاری و ویژه اقتصادی

شرکت‌هایی که در مناطق آزاد ثبت شده‌اند، طبق قانون، از پرداخت مالیات تا مدت 15 سال معاف هستند. البته مشروط به رعایت ضوابط فعالیت در این مناطق.

• معافیت مالیاتی شرکت‌های فعال در مناطق کمتر توسعه‌یافته

در صورت فعالیت در مناطق کمتر برخوردار از نظر امکانات یا توسعه، شرکت‌ها می‌توانند بین ده تا سیزده سال از پرداخت مالیات معاف باشند.

شرایط برخورداری از معافیت‌های مالیاتی

طبق بند ت ماده 132 ق م  م شرط برخورداری از هرگونه معافیت مالیاتی برای اشخاص حقیقی و حقوقی فعال در مناطق آزاد و سایر مناطق کشور تسلیم اظهارنامه مالیاتی در موقع مقرر قانونی است
یعنی اشخاص حقیقی تا 31 خرداد سال بعد (چه تبصره صد چه اظهارنامه عادی) ارسال اظهارنامه مالیاتی عملکرد داشته باشند و اشخاص حقوقی تا 4ماه پس از پایان سال مالیاتی.

نکات مهم و توصیه‌های تخصصی

* صرف فعالیت در یک حوزه معاف، به‌تنهایی باعث معافیت نمی‌شود؛ ثبت رسمی، مستندسازی و رعایت اصول حسابداری ضروری است.

* شرکت‌ها و اشخاصی که به اشتباه از معافیت استفاده کرده‌اند، ممکن است مشمول جرایم مالیاتی شوند.

* برخی معافیت‌ها نیازمند مجوز رسمی یا معرفی‌نامه از مراجع بالادستی (مانند معاونت علمی یا وزارت اقتصاد) هستند.

* معافیت با نرخ صفر تفاوت دارد. نرخ صفر به این معناست که باید اظهارنامه ارائه شود اما مالیاتی تعلق نمی‌گیرد. اما معافیت کامل، یعنی نیازی به پرداخت مالیات و در برخی موارد حتی اظهارنامه هم نیست.

معافیت‌های مالیاتی در قانون جهش تولید دانش‌بنیان

یکی از بخش‌های مهم و به‌روز حوزه معافیت مالیاتی، مربوط به قانون جدید حمایت از تولید دانش‌بنیان است. در این قانون:

* کلیه فعالیت‌های تحقیق و توسعه معاف از مالیات هستند

* شرکت‌هایی که در تولید داخلی نوآورانه مشارکت دارند، از تخفیف مالیاتی برخوردار می‌شوند

* سرمایه‌گذاری در حوزه فناوری اطلاعات، زیست‌فناوری و نانو نیز مشمول معافیت است

معافیت مالیاتی و حسابرسی

یکی از باورهای اشتباه این است که افراد معاف از مالیات، نیازی به حسابرسی ندارند. درحالی‌که:

* اشخاص معاف نیز باید دفاتر و اسناد خود را نگهداری کنند

* سازمان امور مالیاتی می‌تواند در هر زمان جهت بررسی صحت معافیت، درخواست حسابرسی دهد

* شفافیت مالی برای حفظ حقوق قانونی خود، بسیار حیاتی است

کلام آخر

معافیت مالیاتی، فرصتی قانونی و ارزشمند برای کاهش هزینه‌های مالیاتی و حمایت از فعالیت‌های مولد هستند؛ به شرط آن‌که به‌درستی شناخته شده و مطابق مقررات از آن‌ها استفاده شود. اگر شما یک شخص حقیقی با فعالیت اقتصادی مشخص هستید یا مدیر یک شرکت ثبت‌شده، حتماً توصیه می‌شود از یک شرکت مالیاتی خبره برای بررسی امکان بهره‌مندی از معافیت‌ها کمک بگیرید. برای اطلاع از جزئیات دقیق معافیت‌های مالیاتی، نحوه استفاده اصولی و جلوگیری از جرائم احتمالی، فقط با صدر حساب در تماس باشید.