یکی از مهمترین اقدامات کارفرمایان در روزهای پایانی سال که دغدغه زیادی برای آنها ایجاد میکند، تسویه حساب با کارکنان است. در بسیاری موارد به دلیل بیاطلاعی کارفرمایان یا حسابداران از شرایط جدید آن و طی نکردن مراتب قانونی منجر به بروز مشکلات و درگیری میان کارگر و کارفرما میشود. از این رو در این مقاله قصد داریم در راستای آشنایی شما همراهان عزیز با یکی از مهمترین مباحث حسابداری حقوق و دستمزد نحوه تسویه حساب با پرسنل شرکت و نکات آن بر اساس جدیدترین قوانین را برایتان مطرح نماییم. با ما همراه باشید.
تسویه حساب با کارکنان به چه معناست؟
به فرآیند پرداخت حقوق و دستمزد و سایر مطالبات کارکنان در پایان قرارداد کار، تسویه حساب گفته میشود؛ از آنجا که بسیاری از کارفرمایان قراردادهای خود را به گونهای منعقد میکنند که پایان قرارداد، منطبق بر پایان سال باشد، معمولا تسویه حساب در پایان سال انجام میشود.
بر اساس قانون، کارفرما موظف است در زمان تسویه حساب کلیه حق و حقوق پرسنل خود را بپردازد و به کلیه تعهدات خود بر اساس قرارداد کار عمل نماید.
🔻 نکته
تسویه حساب لزوما به معنای قطع همکاری با پرسنل نیست؛ حتی در صورتی که کارگر پس از پایان قرارداد کار خود، مجددا نسبت به تمدید آن اقدام نماید، کارفرما موظف به پرداخت کلیه حقوق او در پایان قرارداد قبلی است.
تسویه حساب پرسنل از دیدگاه قانون
قانون کار مستقیما به شرایط تسویه حساب با کارگران اشاره نکرده است؛ اما در مواد قانونی زیر اشاراتی به مطالبات کارکنان شده است:
ماده 22 قانون کار
ماده 24 قانون کار
ماده واحده قانون عیدی و پاداش کارگران مصوب 1370
در ادامه به شرح این مواد قانونی میپردازیم.
🔸 ماده 22 قانون کار: کارفرما موظف است در پایان کار، کلیه مطالبات ناشی از قرارداد کار و مربوط به دوره اشتغال کارگر را به او (در صورت فوت او به وارث قانونی او) پرداخت نماید.
🔸 ماده 24 قانون کار: در صورت خاتمه قرارداد کار، اعم از معین یا مدت موقت، کارفرما موظف است به کارکنانی که مطابق قرارداد، یک سال یا بیشتر، به کار در کارگاه او اشتغال داشته اند، به ازای هر سال سابقه (اعم از متوالی یا متناوب) معادل یک ماه آخرین حقوق آنان را به عنوان مزایای پایان کار پرداخت نماید.
🔸 قانون عیدی و پاداش کارگران (مصوب 1370): کلیه کارگاههای مشمول قانون کار مکلفند به هر یک از کارگران خود به نسبت یک سال کار معادل شصت روز آخرین مزد، به عنوان عیدی و پاداش بپردازند؛ مبلغ پرداختی از این بابت به هر یک از کارکنان نباید از معادل نود روز حداقل مزد روزانه قانونی تجاوز کند. مبلغ عیدی پرداختی به کارکنانی که کمتر از یکسال در یک کارگاه مشغول بودهاند، به ماخذ 60 روز مزد و به نسبت ایام کارکرد در سال محاسبه میشود.
مراحل فرآیند تسویه حساب با کارکنان
بر اساس آنچه تاکنون مطرح شد، بیاطلاعی یا بیتوجهی کارگر و کارفرما به نحوه انجام تسویه حساب به صورت قانونی، منجر به بروز مشکلاتی برای طرفین خواهد شد. کارفرما هنگام تسویه حساب موظف است اسنادی جهت تعیین کلیه حقوق و مطالبات دوره اشتغال به کار کارگر تهیه نماید؛ این اسناد که پس از پرداخت کلیه وجوه به امضای کارگر میرسد، سند صحت ادعای کارفرما در محاکم قضایی خواهد بود.
تسویه حساب کارکنان طی چندین مرحله به شرح زیر انجام میشود:
تسویه اداری/کارگاهی
تسویه مالی
پیوست سند پرداخت مطالبات
تعیین وضعیت بیمه بیکاری
ارائه گواهی نامه رضایت از کارگر
در ادامه توضیح هر مرحله داده میشود.
مرحله اول: تسویه اداری/کارگاهی
زمانی که شخصی در محلی مشغول به کار است، ابزارها و لوازمی در اختیار اوست؛ مانند تجهیزات متعلق به کارگاه که در زمان تسویه حساب باید کلیه آنها را بازگرداند. از جمله این تجهیزات میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
♦️ تجهیزات کارگاهی
♦️ تجهیزات اداری
♦️ تجهیزات رفاهی
♦️ تجهیزات امنیتی
همچنین در صورتی که بدهی به شرکت یا کارگاه دارد، باید تسویه نماید.
مرحله دوم: تسویه مالی
تسویه حساب مالی در چندین مرحله به شرح زیر انجام میشود:
- ابتدا بر اساس دستگاه یا دفتر ورود و خروج پرسنل، مدت زمان دقیق کارکرد شخص، بر اساس روز و ساعت مشخص میشود. به این ترتیب میزان اضافه کاریها، غیبتها و یا مرخصیهای استفاده نشده وی نیز تعیین میشود.
- در ادامه کارفرما موظف است بر اساس میزان کارکرد شخص، کلیه مطالبات حقوقی و مزایای وی را پرداخت نماید.
نحوه محاسبه مطالبات کارگران در زمان تسویه حساب
فهرست مطالبات کارگران و نحوه محاسبه آنها در زمان تسویه حساب عبارت است از:
🔹 حقوق و دستمزد بر اساس قرارداد فیمابین کارگر و کارفرما
🔹 حق اولاد و عائله مندی، حق مسکن، خواربار، مزایای غیرنقدی و سایر مزایای رفاهی شاغل بر اساس قانون کار
🔹 حقوق مرخصیهای استفاده نشده (حداکثر 9 روز در طی سال)
نحوه محاسبه حقوق در ایام مرخصی بر اساس رای دیوان عدالت اداری به شماره 1963 مورخ 99/12/19 به صورت زیر است:
بازخرید روزانه ایام مرخصی | 30 / (حقوق پایه ماهانه + بن + حق مسکن+ حق اولاد + کلیه دریافتهای به اعتبار قرارداد کار) |
نحوه محاسبه بازخرید ایام مرخصی
📌 در واقع حقوق روزانه ایام مرخصی معادل یک سی ام حق السعی ماهیانه است.
🔹 عیدی و پاداش پایان سال
حداقل عیدی و پاداش برای یک سال کارکرد، معادل 60 روز دستمزد روزانه و برای کارکرد کمتر از یک سال، پنج روز حقوق و دستمزد به ازای هر ماه است.
🔹 سنوات پایان خدمت
حق سنوات یا سنوات پایان خدمت، معادل یک ماه حقوق برای هر سال کارکرد و برای کارکرد کمتر از یک سال، 2.5 روز حقوق و دستمزد به ازای هر ماه است.
🔹 سایر مطالبات معوقه مانند حق ماموریت بر اساس توافق کارگر و کارفرما
🔻 نکته
تسویه حساب مالی با کارگر و پرداخت مطالبات او به نحوه قطع همکاری با او وابسته نیست؛ در واقع حتی اگر یکی از کارکنان از شغل خود اخراج شود، مشمول دریافت مطالبات معوقه و حتی حق سنوات خود است.
مرحله سوم: پیوست سند پرداخت مطالبات به برگه تسویه حساب
یکی از مهمترین مراحل تسویه حساب با پرسنل، ضمیمه نمودن سند پرداخت مطالبات شخص به برگه تسویه حساب او است. بر اساس رای وحدت رویه شماره ۱۷-۲۰ هیئت عمومی دیوان عدالت اداری مورخ 97/1/21، برگه تسویه حساب پرسنل بدون پیوست سند پرداخت هیچ گونه اعتباری ندارد. این سند میتواند فیش واریز بانکی، کپی چک تسلیمی، پرینت حساب و یا سایر موارد نشان دهنده پرداخت مطالبات به کارگر باشد.
🔻 نکته
بر این اساس، پرداخت مطالبات مالی پرسنل، باید از طریق چک بانکی و یا واریز به حساب بانکی آنان انجام شود و پرداخت وجوه نقد بابت تسویه حساب با کارکنان از نظر قانون پذیرفته شده نیست.
مرحله چهارم: تعیین وضعیت بیمه بیکاری
گاهی فرد پس از تسویه حساب با محل خدمت قبلی، تا مدتی شغل مناسبی پیدا نمیکند؛ به عبارت دیگر، مدتی را بیکار میماند و در نتیجه تمایل به استفاده از بیمه بیکاری در این مدت دارد؛ از این رو تعیین وضعیت بیمه بیکاری را نیز میتوان یکی از مراحل فرآیند تسویه حساب با پرسنل در نظر گرفت. کارگر پس از تسویه حساب در سه حالت میتواند از بیمه بیکاری استفاده نماید:
🔸 شخصی که قرارداد کار نداشته باشد؛ در صورتی که بیکاری غیرارادی و مدت خدمت در محل کارگاه، حداقل 6 ماه باشد
🔸 بیکاری غیرارادی در قرارداد کار موقت بیش از یک سال؛ بر اساس تفاهم نامه شماره 118739 مورخ 1/12/84 وزارت کار و امور اجتماعی و سازمان تامین اجتماعی
🔸 در قرارداد کار دائم؛ کارگری که به صورت غیرارادی بیکار شده باشد، با ارائه یک نسخه از قرارداد و برگه تسویه حساب به اداره کار و شکایت از کارفرما، میتواند از مزایای بیمه بیکاری استفاده کند
🔻 نکته
بیمه بیکاری معمولا پس از 30 روز از اخراج یا قطع همکاری کارگر با مجموعه قبلی و با دریافت نامه عدم تمدید قرارداد با کارفرما برای شخص برقرار میشود.
مرحله پنجم: ارائه گواهی نامه رضایت از کارگر
بر اساس ماده 187 قانون کار، کارفرما موظف است بنا به درخواست کارگر پس از پایان قرارداد کار، گواهی انجام کار با قید مدت کارکرد، زمان شروع و پایان و نوع کار انجام شده را به وی تسلیم نماید.
این مرحله که معمولا آخرین مرحله فرآیند تسویه حساب است، در جهت کمک به پرسنل جهت یافتن شغل مناسب دیگر، انجام میشود.
مهلت تسویه حساب با کارکنان
متاسفانه قانون کار مهلت مشخص و یا شرایط معینی برای زمان تسویه حساب با پرسنل مشخص نکرده است؛ اما کارفرمایان معمولا نسبت به تسویه حساب با کارگران خود، طی مدت کوتاهی اقدام میکنند. در غیر این صورت، کارکنان شرکت میتوانند از کارفرما نزد اداره کار شکایت نمایند.
نکات مهم در زمان تسویه پرسنل شرکت
دقت به برخی نکات در زمان حساب با کارکنان از اهمیت ویژهای برخوردار است؛ این موارد عبارتند از:
- دیوان عدالت اداری مطابق رای شماره 2727 مورخ 98/10/4، حق سنوات کارگران را پس از تسویه حساب علی الحساب اعلام نمود؛ به این ترتیب، اگر کارگری پس از تسویه حساب در پایان سال با کارفرما، مجددا قرارداد خود را در همان کارگاه تمدید نماید، حق سنوات دریافت شده قبلی، علی الحساب محسوب میشود. به عبارت دیگر، در قراردادهای کار با مدت بیش از یک سال، اگر در پایان هر سال سنوات همان سال پرداخت شده باشد، چه قرارداد دائم باشد یا موقت، به دلیل اینکه هنوز قرارداد کار پایان نیافتهاست، مبلغ پرداختی به عنوان علیالحساب در نظر گرفته میشود و مابهالتفاوت آن باید در زمان اتمام قرارداد پرداخت شود.
- فرم تسویه حساب برای هر یک از پرسنل، بر اساس شرایط جذب او مجزا از دیگری است؛ از این رو باید برای هر یک از کارکنان برگه تسویه حساب جدایی در نظر گرفت.
کلام آخر
تسویه حساب با کارکنان در هر سه مقطع ماهانه، سالیانه و یا پایان قرارداد، بسیار حساس و مستلزم دقت فراوان است؛ اما متاسفانه برخی با سهلانگاری و بیتوجهی به آن خود را دچار چالشهای پرهزینه و زمانبر مینمایند. توصیه مشاوران خبره پرشینحساب به کلیه کارفرمایان و کارکنان شرکتها، آموزش قانون کار و تامین اجتماعی است؛ به این ترتیب کارکنان با حقوق خود و کارفرمایان با وظایف خود و همچنین جرائم عدم اجرای قوانین آشنا خواهند شد.