در دنیای امروز که تجارت داخلی و خارجی با سرعت سرسام‌آوری در حال تحول است، شفافیت، کنترل و نظارت دقیق بر فرآیندهای بازرگانی دیگر یک انتخاب نیست، بلکه ضرورتی انکارناپذیر است. در این میان، سامانه جامع تجارت به عنوان قلب تپنده مدیریت زنجیره تأمین کالا و خدمات در کشور، نقش کلیدی ایفا می‌کند. اما پرسش اصلی اینجاست: چه کالاهایی باید در سامانه جامع تجارت ثبت شوند؟ اگر شما هم فعال حوزه تجارت، تولید یا حتی انبارداری هستید، حتماً با این ابهام روبه‌رو شده‌اید که آیا کالای شما مشمول ثبت در این سامانه هست یا خیر؟ پس با ما در صدر حساب همراه باشید تا این موضوع را به‌طور کامل و دقیق بررسی کنیم.
سامانه جامع تجارت و چرایی الزام ثبت کالاها
قبل از آن‌که به مصادیق بپردازیم، بهتر است به فلسفه وجودی سامانه جامع تجارت نگاهی بیندازیم. این سامانه به‌نوعی یک “رگ حیات” برای نظارت دولت بر زنجیره تأمین کالاهاست. چه واردکننده باشید، چه تولیدکننده، چه خرده‌فروش، شما باید در این سیستم حضور داشته باشید. چرا؟ چون بدون ثبت اطلاعات کالا، اجازه ترخیص، فروش، حمل یا حتی دریافت ارز ندارید. به‌طور خلاصه، سامانه جامع تجارت مثل «دفتر رسمی تجارت شما» در فضای دیجیتال است.
کدام کالاها باید در سامانه جامع تجارت ثبت شوند؟
در پاسخ به این سؤال، ابتدا باید بدانیم که هدف اصلی از راه‌اندازی سامانه جامع تجارت، ایجاد شفافیت در زنجیره تأمین کالا، مدیریت بهینه موجودی‌ها، مبارزه با قاچاق، و تضمین سلامت و کیفیت کالاهای عرضه‌شده به بازار است. از این‌رو، قانون‌گذار با تعیین شاخص‌ها و دستورالعمل‌های متعدد، گروه‌های کالایی خاصی را مشمول الزام ثبت در این سامانه کرده است. در ادامه، دسته‌بندی جامع کالاهایی که ثبت آن‌ها در سامانه جامع تجارت الزامی است را بررسی می‌کنیم:
⦁ کالاهای وارداتی مشمول ثبت سفارش
تمامی کالاهایی که از خارج کشور وارد میشوند، اعم از مواد اولیه، ماشین‌آلات، کالاهای مصرفی، تجهیزات صنعتی یا محصولات واسطه‌ای، پیش از ورود، باید فرآیند ثبت سفارش در سامانه جامع تجارت را طی کنند. این ثبت، پیش‌شرط دریافت مجوزهای ترخیص گمرکی، دریافت ارز از بانک مرکزی، و هماهنگی با نهادهای نظارتی همچون سازمان استاندارد، وزارت صمت و سازمان غذا و دارو است. به بیان دیگر، بدون ثبت کالا در سامانه، هیچ وارداتی به لحاظ قانونی قابل انجام نیست.
⦁ کالاهای تولید داخل دارای الزام به اخذ شناسه کالا
برخی از کالاهای تولید داخل، به‌ویژه در گروه‌های حساس، الزاماً باید در سامانه شناسه کالا تعریف شده باشند و شناسه یکتای کالا را دریافت کنند. این گروه‌ها به‌مرور توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت اعلام میشوند و شامل موارد زیر هستند:
* لوازم خانگی (یخچال، ماشین لباسشویی، اجاق‌گاز، جاروبرقی، کولر گازی و غیره)
* تجهیزات الکترونیکی و دیجیتال (موبایل، لپ‌تاپ، دوربین دیجیتال، کنسول بازی و…)
* قطعات یدکی خودرو (باتری، لنت ترمز، چراغ خودرو، فیلترها، بلبرینگ و…)
* لوازم صوتی و تصویری
* برخی از مصالح و تجهیزات ساختمانی
* برخی از پوشاک و کفش‌ها
تا زمانی که شناسه کالا دریافت نشود، ثبت آن در سامانه جامع تجارت و سپس توزیع و عرضه آن در بازار ممکن نیست.
⦁ کالاهای سلامت‌محور و دارای مجوز از سازمان غذا و دارو
این دسته از کالاها با هدف تضمین سلامت عمومی جامعه و همچنین جلوگیری از قاچاق کالاهای تقلبی، تحت نظارت مستقیم سازمان غذا و دارو قرار دارند و مشمول الزامات سخت‌گیرانه‌ای هستند. این اقلام باید هم در سامانه تیتک (TTAC) و هم در سامانه جامع تجارت ثبت شوند و فرآیندهای هماهنگی میان این دو سامانه صورت گیرد. این گروه شامل موارد زیر است:
* داروهای انسانی و دامی
* مکمل‌های تغذیه‌ای
* فرآورده‌های آرایشی و بهداشتی
* تجهیزات و ملزومات پزشکی
* محصولات غذایی خاص و مکمل‌های ورزشی
برای این گروه، کد رهگیری سلامت نیز الزامی است و بدون ثبت در سامانه جامع تجارت، اجازه توزیع در سطح کشور صادر نمی‌شود.
⦁ کالاهای مشمول کد رهگیری (قابل ردیابی)
بر اساس مصوبات ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، برخی کالاها باید از لحظه ورود یا تولید، تا لحظه توزیع نهایی، قابلیت ردیابی کامل داشته باشند. این اقلام موظف به دریافت «کد رهگیری» هستند و ثبت دقیق اطلاعات آن‌ها در سامانه جامع تجارت ضروری است. گروه‌هایی از کالاهای مشمول کد رهگیری عبارت‌اند از:
* گوشی تلفن همراه
* دخانیات (سیگار، تنباکو)
* دارو
* تجهیزات پزشکی حساس
* نوشیدنی‌های انرژی‌زا
* فرآورده‌های دارای برندهای خاص خارجی
⦁ کالاهای دارای اولویت ارزی و مشمول دریافت ارز
تمامی کالاهایی که برای واردات آن‌ها ارز رسمی یا نیمایی تخصیص می‌یابد، مشمول ثبت در سامانه جامع تجارت هستند. بدون ثبت کالا، نه‌تنها امکان دریافت ارز از سامانه نیما وجود ندارد، بلکه تأییدیه بانک مرکزی نیز صادر نخواهد شد. در واقع، ثبت در این سامانه، شرط اصلی شروع فرآیند تأمین ارز است.
⦁ کالاهای مشمول ثبت در سامانه جامع انبارها
هر کالایی که در قالب انبار، سردخانه، سیلو، پارکینگ، یا مراکز نگهداری کالا نگهداری می‌شود، باید علاوه بر ثبت در سامانه جامع انبارها، در سامانه جامع تجارت نیز ثبت گردد. اطلاعات مربوط به موجودی، رسید ورود و خروج، و انتقال بین انبارها از این طریق مدیریت می‌شود.
گروه‌هایی مانند:
* مواد اولیه صنعتی
* کالاهای اساسی (برنج، گندم، روغن، قند، شکر)
* آهن و فولاد
* سیمان و مصالح ساختمانی
* نهاده‌های دامی و کشاورزی
همگی تحت پوشش این الزامات قرار دارند.
نکته : کالاهایی که در سامانه جامع انبارها ثبت میشوند باید حتما در سامانه جامع تجارت نیز ثبت شوند اما کالاهای ثبت شده در سامانه جامع تجارت، الزامی به ثبت در سامانه جامع انبارها ندارند.
⦁ کالاهای خاص و مشمول نظارت‌های موردی سازمان‌های تخصصی
برخی کالاها بسته به شرایط زمانی و تصمیمات ستاد تنظیم بازار یا ستاد مبارزه با قاچاق کالا، ممکن است در بازه‌هایی خاص مشمول الزامات ثبت در سامانه شوند. به‌عنوان مثال:
* دستگاه‌های ماینر (با الزام ثبت از سوی وزارت اقتصاد)
* کالاهای ممنوعه و قاچاق‌پذیر
* برخی مواد شیمیایی، کود و سموم کشاورزی
* خودروهای سواری و تجاری (نو و کارکرده)
فهرست کالاهای مشمول سامانه جامع تجارت منتشر شد
فهرست کالاهای مشمول سامانه جامع تجارت
چرا ثبت نکردن کالا در سامانه جامع تجارت می‌تواند فاجعه‌بار باشد؟
اگر تصور می‌کنید عدم ثبت کالا در سامانه جامع تجارت صرفاً یک تأخیر ساده در فرآیندهای اجرایی ایجاد می‌کند، باید گفت واقعیت بسیار جدی‌تر و پرهزینه‌تر از این تصور است. عدم ثبت کالا در سامانه جامع تجارت می‌تواند تبعات گسترده و گاه جبران‌ناپذیری برای کسب‌وکار شما ایجاد کند. این پیامدها نه‌تنها مالی، بلکه حقوقی، اعتباری و حتی کیفری هستند.
۱. توقف فرآیند واردات یا ترخیص کالا از گمرک
اولین و شاید آشکارترین نتیجه، توقف کامل در فرآیند ترخیص کالا در مبادی گمرکی کشور است. طبق قوانین جاری، ارائه کد ثبت‌سفارش، شناسه کالا، و ثبت کامل مشخصات در سامانه جامع تجارت پیش‌نیاز صدور مجوز ترخیص است. در صورت نبود این اطلاعات، گمرک اجازه ورود کالا را صادر نمی‌کند و ممکن است کالای شما در انبارهای مرزی معطل بماند یا مشمول دموراژ (هزینه انبارداری اضافه) شود.
۲. عدم تخصیص یا لغو ارز از سوی بانک مرکزی
اگر کالای شما نیاز به تأمین ارز از طریق بانک مرکزی یا سامانه نیما داشته باشد، ثبت آن در سامانه جامع تجارت شرط قطعی برای آغاز فرآیند تأمین ارز است. در نبود ثبت، بانک مرکزی هیچ‌گونه ارزی به شما اختصاص نمی‌دهد. حتی در صورت ثبت اولیه، عدم تکمیل اطلاعات می‌تواند منجر به لغو تخصیص ارز شود، که نه‌تنها پروژه وارداتی شما را به خطر می‌اندازد، بلکه ممکن است مشمول جریمه و محرومیت‌های بانکی نیز بشوید.
۳. ممنوعیت توزیع و فروش کالا در زنجیره بازار
ثبت کالا در سامانه جامع تجارت، با سامانه جامع انبارها، سامانه‌های رهگیری کالا، سازمان تعزیرات و نهادهای نظارتی متصل است. در صورتی که کالا به درستی در سامانه ثبت نشده باشد:
* امکان انتقال کالا به انبار رسمی وجود ندارد.
* سامانه اجازه صدور حواله یا فاکتور رسمی نمی‌دهد.
* حمل کالا توسط ناوگان رسمی ثبت‌شده نیز متوقف می‌شود.
* کالا در بازار به‌عنوان کالای فاقد اصالت یا مشکوک به قاچاق شناخته خواهد شد.
۴. قرار گرفتن در مظان اتهام قاچاق کالا
طبق مصوبات ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، هر کالایی که فاقد اطلاعات ثبت‌شده در سامانه جامع تجارت باشد، به‌عنوان کالای مشکوک به قاچاق تلقی می‌شود. این موضوع می‌تواند منجر به:
* توقیف کالا توسط نهادهای نظارتی و بازرسی
* تشکیل پرونده در سازمان تعزیرات حکومتی
* جریمه‌های سنگین مالی
* محرومیت از فعالیت تجاری در برخی حوزه‌ها
* حتی پیگرد کیفری در موارد خاص شود
۵. ضربه به اعتبار تجاری و برندینگ شرکت
در دنیای رقابتی امروز، اعتبار برند و اعتماد بازار نسبت به شرکت‌ها، یکی از بزرگ‌ترین سرمایه‌های هر کسب‌وکار است. ناتوانی در ارائه اسناد قانونی، عدم ثبت صحیح کالاها، و مشکلات ناشی از مغایرت اطلاعات، همگی می‌تواند باعث از بین رفتن اعتبار شما نزد تأمین‌کنندگان، مشتریان، بانک‌ها و حتی نهادهای دولتی شود.
برای ثبت کالا از کجا شروع کنم؟
اگر هنوز نمی‌دانید کالای شما مشمول ثبت در سامانه جامع تجارت هست یا نه، یا اینکه در اجرای مراحل ثبت دچار مشکل شده‌اید، پیشنهاد جدی ما این است که به سایت صدر حساب مراجعه کنید. تیم صدر حساب، با تجربه بالا در حوزه سامانه‌های دولتی، می‌تواند راهنمای مطمئنی برای شما باشد. کافی‌ست سری به سایت صدر حساب بزنید و از خدمات مشاوره تخصصی آن‌ها بهره‌مند شوید.
چرا سامانه جامع تجارت را جدی بگیریم؟
فرقی نمی‌کند تولیدکننده باشید یا واردکننده؛ سامانه جامع تجارت، دیگر بخشی از DNA فعالیت اقتصادی شماست. شفاف‌سازی، جلوگیری از قاچاق، بهبود نظام توزیع، و ردیابی کالاها تنها بخشی از دستاوردهای این سامانه است. ثبت کالاها در سامانه جامع تجارت نه‌تنها یک الزام قانونی است، بلکه فرصتی برای حضور قانونی، شفاف و بدون دغدغه در فضای کسب‌وکار ایران است. اگر هنوز در این مسیر سردرگم هستید، وقت آن رسیده که با تیم متخصص صدر حساب تماس بگیرید و کار را به حرفه‌ای‌ها بسپارید.
سخن پایانی:
صدرحساب با داشتن متخصصینی در حوزه حسابداری اصفهان، آموزش حسابداری، سامانه مودیان و مالیات اصفهان و… تجربه ی کافی در این زمینه را دارد.
