صورت معاملات فصلی

با فرا رسیدن زمان ارسال صورت معاملات فصلی، دل نگرانی‌های برخی حسابداران بابت ثبت‌های پی در پی آن آغاز می‌شود. حتما با عبارت ثبت‌های تجمعی و تجمیعی در صورت معاملات فصلی آشنا هستید؛ شاه کلیدی که کمک بزرگی به حسابداران، به ویژه در مجموعه‌های با حجم خرید و فروش بالا می‌نماید. در این مقاله قصد داریم به نحوه ثبت فاکتورهای تجمیعی در معاملات فصلی به صورت تصویری بپردازیم؛ همچنین شرایط ثبت فاکتور به صورت تجمیعی درصورت معاملات فصلی را برای شما مطرح می‌نماییم. با ما همراه باشید.

منظور از تجمیعی در معاملات فصلی چیست؟

سازمان امور مالیاتی، به منظور حمایت از کسب و کارهای کوچک، همه ساله مبلغی را به عنوان حد نصاب معاملات کوچک تعیین می‌کند. در همین راستا بر اساس بند 14 آیین‌نامه تبصره 3 ماده 169، کسب و کارهایی که در یک فصل مالیاتی، معاملات آنها از 5 درصد حد نصاب معاملات کوچک کمتر باشد، می‌توانند فاکتورهای خود را به صورت تجمیعی در معاملات فصلی ثبت نمایند. در فاکتورهایی (اعم از خرید یا فروش) که به صورت تجمیعی در معاملات فصلی ثبت می‌شوند، نیاز به درج برخی اطلاعات طرف مقابل، نظیر کد اقتصادی نخواهد بود.

حد نصاب معاملات کوچک

بر اساس تصویب سازمان امور اقتصادی و دارایی، حد نصاب معاملات فصلی برای سال 1401 معادل با 1,000,000,000 ریال است. همچنین 5 درصد این حد نصاب مبلغ 50,000,000 ریال است. به عبارت دیگر، در صورتی که مبلغ فاکتور خرید و فروش فعالان اقتصادی، در هر دوره کمتر از 50,000,000 ریال باشد، می‌توان فاکتورها را به صورت تجمیعی در معاملات فصلی در یک رکورد ثبت نمود.

نکته: بر اساس ماده 169 قانون مالیاتهای مستقیم، مهلت ارسال صورت معاملات فصلی هر دوره، 45 روز پس از پایان هر فصل خواهد بود.

چه فاکتورهایی را می توان تجمیعی ثبت کرد؟

در این قسمت به شرایط ثبت فاکتور بصورت تجمیعی درصورت معاملات فصلی اشاره می‌کنیم:

♦ اولین و مهم‌ترین شرط این است که مبلغ فاکتور خرید یا فروش از 5 درصد حد نصاب معاملات کوچک کمتر باشد.

نکته: اگر مجموع فاکتورهای قابل ثبت در حالت تجمیعی، بیش از مبلغ 5 درصد حد نصاب باشد، مشکلی پیش نمی‌آید (در حالتی که فاکتورها برای اشخاص حقیقی متفاوت باشد)؛ اما باید تک تک فاکتورها کمتر از مبلغ مذکور باشد.

♦ ثبت تجمیعی برای فاکتورهای خرید و فروشی که طرف مقابل اشخاص حقیقی مختلف هستند، انجام می‌شود. (ثبت تجمیعی برای اشخاص حقوقی نیز کاربرد دارد، اما به دلایلی که در ادامه مطلب گفته شده، بهتر است فاکتورهای اشخاص حقوقی به صورت تجمیعی ثبت نشود)

نکته: ثبت تجمیعی برای فاکتورهای متفاوت از چندین شخص متفاوت استفاده می‌شود؛ اما هرگاه چندین فاکتور از یک شخص موجود باشد، در صورتی که مجموع فاکتورها بیشتر از حد نصاب تعیین شده باشد (حتی اگر تک تک فاکتورها کمتر از حد نصاب معاملات باشد)، می‌توان مجموع آنها را با درج مشخصات کامل طرف مقابل ثبت نمود.

♦ فاکتورهای خرید و فروش را در حالت‌های زیر می‌توان به صورت تجمیعی ثبت نمود:

معادلات زیر حد نصاب

اشخاصی که موظف به ثبت نام در نظام مالیاتی نیستند

نکته: بر اساس ماده 11 آیین‌نامه اجرایی تبصره 3 ماده 169، مشمولین ارسال فهرست معاملات فصلی در موارد خرید كالا، خدمت و یا دارایی از اشخاص حقیقی موضوع ماده 81 قانون مالیات ها و یا اشخاصی كه مكلف به ثبت نام در نظام مالیاتی نیستند، الزامی به درج شماره اقتصادی فروشنده در فهرست معاملات ارسالی نخواهند داشت و می‌توانند این گونه خریدها را به صورت مجموع اعلام نمایند.

اشخاص حقیقی موضوع ماده 81 ق.م.م، فعالان اقتصادی در زمینه فعالیت‌های كشاورزی، دامپروری، دامداری، پرورش ماهی و زنبورعسل و پرورش طیور، صیادی و ماهیگیری، نوغان‌داری، احیای مراتع و جنگلها، باغات اشجار از هر قبیل و نخیلات هستند.

ثبت فاکتورهای اشخاص حقوقی و شرکت‌ها

برای معامله با اشخاص حقوقی و شرکت‌ها، همواره باید گزینه “مشمول ثبت نام در نظام مالیاتی” را فعال نمایید. فاکتورهای دریافتی از این اشخاص را می‌توان به صورت تک به تک و یا در قالب یک رکورد و به صورت تجمعی ثبت نمود. در معامله با اشخاص حقوقی اگر مبلغ یک فاکتور کمتر از حد نصاب باشد می‌توان آن را به صورت تجمیعی ثبت نمود اما بهتر است فاکتورها را برای اشخاص حقوقی به صورت تجمیعی ثبت نکنید؛ زیرا در این صورت برای تطبیق لیست سامانه جستجوی مودیان با گزارش طرف مقابل، دچار مشکل خواهید شد.

تفاوت تجمیعی و تجمعی در ارسال معاملات فصلی

علیرغم شباهت ظاهری دو واژه تجمیعی و تجمعی، ثبت معاملات به صورت تجمیعی با ثبت به صورت تجمعی متفاوت است.

♦ تجمیع به معنای جمع بستن مبالغ چند فاکتور متفاوت است؛ مشروط بر اینکه مبلغ تک تک آنها کمتر از 5% حد نصاب معاملات کوچک باشد.

♦ تجمع به معنای جمع بستن مبالغ فاکتورهای مربوط به یک طرف حساب خاص است؛ حتی اگر مبلغ برخی از آنها از 5% حد نصاب نیز کمتر باشد.

متاسفانه در متن قانون تعریف درستی از کلمات فوق ارائه نشده است؛ این مسئله موجب برداشت‌های متفاوت و گاهی غلط از این واژه‌ها و در نتیجه اقدام نادرست برخی حسابدارها می‌شود. در ادامه نحوه عملکرد در هر دو روش به صورت مفصل توضیح داده خواهد شد.

ثبت تجمعی در معاملات فصلی

وقتی در طول یک فصل از یک شخص حقیقی و یا حقوقی چندین فاکتور (خرید یا فروش) موجود باشد، نیاز به ثبت تفکیکی تک تک فاکتورها نیست؛ بلکه می‌توان کلیه مبالغ را طی یک رکورد تجمعی به نام طرف مقابل مربوطه با مشخصات کامل او ثبت نمود. در این روش نوع کالا یا خدمات و یا تعداد فاکتورهای قابل ثبت و حتی رعایت حد نصاب معاملات کوچک مهم نیست؛ تنها مبلغ خرید و فروش و مشخصات کامل طرف مقابل ثبت می‌شود. نکته قابل توجه در ثبت تجمعی مربوط به یک فصل بودن کلیه معاملات است.

ثبت تجمیعی در معاملات فصلی

ثبت اطلاعات مربوط به چندین معامله با اشخاص مختلف در یک رکورد، ثبت تجمیعی نامیده می‌شود؛ شرط مهم ثبت تجمیعی، کمتر بودن مبلغ تک تک فاکتورها از 5% حد نصاب معاملات کوچک است. در این روش تمرکز بر مبلغ مورد معامله است و کالای مورد معامله و یا مشخصات طرف مقابل مورد توجه نیست.

نکته

نگهداری اسناد و مدارک معاملات در هر دو حالت ثبت تجمیعی و تجمعی به منظور رسیدگی مالیاتی احتمالی، الزامی است. تنها در خصوص معاملات کم ارزش نگهداری اسناد و مدارک الزامی نیست.

جدول تفاوت ثبت تجمیعی و ثبت تجمعی

جدول جرایم معاملات فصلی و سایر تخلفات مربوط به معاملات فصلی

جرائم مربوط به ویرایش صورت معاملات فصلی

گاهی اصلاح صورت معاملات فصلی نیز مشمول جریمه می‌شود. این جرائم در دو حالت زیر رخ می‌دهند:

ویرایش اطلاعات مربوط به معاملات فصلی، منجر به افزایش مبلغ مورد معامله شده باشد

ویرایش اطلاعات گزارشات فصلی پس از پایان مهلت مقرر ارسال صورت معاملات؛ مشمول جرایم عدم ارسال معاملات فصلی خواهد شد

نکته: کلیه ویرایش اطلاعاتی که منجر به تغییر طرف معامله یا افزایش مبلغ مورد معامله شود، در صورتی‌که در مهلت مقرر ارسال فهرست باشد،‌مشمول جریمه نخواهد بود. در غیر این‌صورت نسبت به مودی جدید یا مابه‌التفاوت مبلغ افزایشی مشمول جریمه عدم ارسال فهرست خواهد بود.

📌 مواردی از اصلاح صورت معاملات فصلی که مشمول جریمه نمی‌شود:

ویرایش سال مربوط به اطلاعات ارسالی

ویرایش یکی از اقلام اطلاعاتی مربوط به اطلاعات هویتی مودی از جمله نام یا شماره ملی که منجر به صحت اطلاعات ارسالی گردد؛ فارغ از زمان ویرایش اطلاعات

آیا جرایم عدم ارسال معاملات فصلی قابل بخشش است؟

در قانون مالیاتهای مستقیم، ماده یا تبصره‌ای که مستقیما به بخشودگی جرائم معاملات فصلی اشاره نماید، وجود ندارد. اما سازمان مالیاتی در موقعیت‌های مختلف با استناد به ماده 191 ق.م.م، تصمیماتی در خصوص بخشودگی همه یا بخشی از جرائم مربوطه اتخاذ نموده که توسط بخشنامه‌ای به مودیان و شعب این سازمان ابلاغ می‌شود.

📌 نکته

بخشودگی‌های سازمان، شامل جرائم غیرقابل بخشش نمی‌شود.

نحوه رسیدگی به جرائم صورت معاملات فصلی (ماده 169 مکرر)

در خصوص نحوه رسیدگی به جرایم معاملات فصلی، باید به موارد زیر توجه نمود:

مهلت رسیدگی

مبنای رسیدگی

مهلت رسیدگی به جرایم معاملات فصلی

بر اساس مقررات ماده 157 ق.م.م، مهلت زمان رسیدگی به جرایم معاملات فصلی موضوع ماده 169، برای هر سال (فارغ از دوره زمانی تسلیم فهرست معاملات) ، پنج (5) سال از تاریخ انقضای مهلت تسلیم اظهارنامه مالیاتی سال مربوط حسب مورد خواهد بود.

مبنای محاسبه جرائم معاملات فصلی

مبنای محاسبه جرائم مربوط به عدم رعایت تکالیف قانونی در ارسال فهرست معاملات، مبلغ معاملاتی است که تا آخرین مهلت تسلیم فهرست مورد نظر (با توجه به تمدید مهلت‌های قانونی) نسبت به ثبت و ارسال آنها در فهرست فصل مربوطه، اقدام نشده است.

تکلیف ارسال صورت معاملات فصلی

سازمان مالیاتی به منظور پیشگیری از فرار مالیاتی و پولشویی، تکالیفی در جهت ایجاد شفافیت مالی و مالیاتی برای مودیان در نظر گرفته است. یکی از مهم‌ترین این تکالیف، ثبت و ارسال صورت معاملات انجام شده مودیان طی یک فصل است.

این تکلیف که بر عهده هر دو گروه خریدار و فروشنده است، ابزار دقیقی برای بررسی صحت ادعای مودیان در مورد سود و زیان ابرازی خود در اظهارنامه مالیاتی به شمار می‌آید. به نحوی که عدم هماهنگی میان دو طرف معامله در فهرست معاملات ارسالی طی سال مالی، می‌تواند ریسک کتمان درآمد را برای مودی به همراه داشته باشد. از این رو ثبت و ارسال دقیق صورت معاملات فصلی در زمان مقرر، از اهمیت بالایی برخوردار بوده و هم تراز با سایر تکالیف مالیاتی محسوب می‌شود.

مشمولین ارسال صورت معاملات فصلی

بر اساس ماده (۹) آیین نامه اجرایی تبصره (۳) ماده (۱۶۹) ق.م.م، مشمولین ارسال فهرست معاملات فصلی عبارتند از:

اشخاص حقوقی

صاحبان مشاغلی که حسب نوع و یا حجم فعالیت جزو گروه اول موضوع ماده (۲) آیین نامه اجرایی ماده (۹۵) قانون محسوب می‌شوند

به این ترتیب مودیان مشمول، موظف به درج کلیه اطلاعات زیر، ظرف مدت تعیین شده توسط سازمان مالیاتی در سامانه صورت معاملات (169) هستند:

اطلاعات هویتی و مکانی خود و طرف مقابل

مجوزهای فعالیت تجاری و اقتصادی

اطلاعات مربوط به خرید و فروش (همراه با جزئیات مالیات و عوارض ارزش افزوده)

اطلاعات مربوط به صادرات یا واردات

قراردادهای حق العمل کاری، تجاری یا پیمانکاری

اطلاعات خرید و فروش ارز و سکه طلا

اطلاعات بیمه نامه‌ها و خسارتها

اطلاعات مربوط به اجاره

اطلاعات مالی، پولی، اعتباری و سرمایه‌ای

📌 نکته

بر اساس قانون دائمی ارزش افزوده مصوب تیر ماه 1400، در هنگام تکمیل اطلاعات در سامانه صورت معاملات فصلی، نیازی به تفکیک مقادیر مربوط به مالیات و عوارض نیست؛ بلکه می‌توانیم کل مبلغ 9% ارزش افزوده را به صورت یکجا در فیلد مربوط به «مالیات ارزش افزوده» ثبت نماییم.

بر اساس قانون دائمی ارزش افزوده، کل 9% ارزش افزوده در این فیلد قابل درج است